Mea Culpa

                                                            (door mijn schuld) 

 

Het gebed

 

Ik belijd voor de almachtige God,

en voor u allen,

dat ik gezondigd heb

in woord en gedachte,

in doen en laten,

door mijn schuld, door mijn schuld,

door mijn grote schuld.

Daarom smeek ik de heilige Maria,

altijd maagd,

alle engelen en heiligen,

en u, broeders en zusters,

voor mij te bidden tot de Heer, onze God.

Moge de almachtige God zich over ons ontfermen,

onze zonden vergeven,

en ons geleiden tot het eeuwig leven.

 

Dit bidt iedere katholiek in ieder land ter wereld in de mis, voor hij ter communie gaat, en het lichaam van christus in de vorm van een stukje brood mag eten. 

 

Vraag 1: wat is de schuld van de mens?

Beschrijf in eigen woorden wat de erfzonde is, en waaraan wij mensen, gewoon omdat we mens zijn, schuld hebben. Heb je geen idee? Klik hier 

Ieder mens is zondig, of je nou braaf bent of niet. Na Adam, maar vooral Eva, hebben we allemaal boter op ons hoofd. De een natuurlijk meer dan de ander. Lees dit gedicht maar uit 1909, van een ingelovige dame. 

 

Ik ben mijn zonde moe...


Ik ben mijn zonde moe en mijn berouw, 
ik ben mijzelve moede en ik ben 
het zoeken moe naar God, die ik niet ken, 
en die ik toch zo gaarne kennen zou. 

Ik ben mijn zwakheid moe en mijn verdriet, 
mijn arbeid en mijn hoop en mijn genot, 
maar bovenal het zoeken naar mijn God! - 
Ik ben het zoeken moede - maar God niet. 

Hij ziet en kent mijn zonde en vergeeft 
ze zeventig maal zeven maal en meer. 
Hij wil niet, dat mijn ziele sterft maar leeft. 
O, wonderbare goedheid van de Heer, 
die naar zo moedeloos een ziel nog vraagt, 
die alle dingen en ook mij verdraagt. 


Jacqueline van der Waals 
uit: Nieuwe verzen 1909 

 

De dichter Gerrit Achterberg vermoordde zijn hospita. De psychiaters die hem spraken in de gevangenis waren er verbaasd over dat hij geen berouw toonde. Of toch? Lees dit gedicht maar eens: 

 

 

Bekering

 

Gij hebt het hoog geheim doorbroken, Heere Jezus 
Tussen ons en den Vader, naar Uw Woord 
mogen wij zonder zonde zijn en nieuwe wezens 
wat er ook in ons leven is gebeurd. 

Ik deed van alles wat gedaan kan worden, 
het meest misdadige - en was verdoemd. 
Maar Gij hebt God een witte naam genoemd 
met die van mij. Nu is het stil geworden, 
zoals een zomer om de dorpen bloeit. 

En moeten ook de bloemen weer verdorren: 
mijn lendenen zijn omgord, mijn voeten staan geschoeid. 
Uit Uwe Hand ten tweede maal geboren, 
schrijd ik U uit het donker tegemoet. 

 

Vraag 2: Noteer de regels waaraan je kunt je zien dat Achterberg hoopt op een nieuwe kans, en op vergeving van zijn vreselijke zonde. 

 

Natuurlijk blijven we niet hangen in het geloof. Schuld kan je op zoveel manieren hebben. Dus eerst maar eens een vraagje over de poëzie. Waaraan moet een gedicht voldoen om een mooi of een goed gedicht te zijn? 

 

Voorwaarden waaraan...

Voorwaarden waaraan een 
gedicht moet voldoen

Het moet pijnlijk zijn: 

altijd, hoe dan ook.

Ik moet het er nooit mee eens zijn.

Met een lantaarn en een vergrootglas moet ik - 
op mijn knieën en vervolgens op mijn buik - 
de logica zoeken, 
die het telkens laat vallen.

Het moet zich verheffen - daar mag geen twijfel over zijn - 
het moet zich altijd verheffen uit zijn nederige stoel, 
de ramen opendoen 
en zingen - luidkeels, schor en onzinnig - 
over de liefde en over mij, 
de geur van rozen en onsterfelijkheid, bijna geloofwaardig, 
om zich heen,

en nog pijnlijker moet het zijn, nog veel pijnlijker.

 

 

Toon Tellegen 
Uit: Gewone gedichten,
Querido 1999

 

Vraag 3: wat zijn voor jou voorwaarden waar een gedicht aan moet voldoen wil jij het mooi vinden? 

Noem er tenminste drie!

 

Over schuld en onschuld gaat deze poëzie-workshop. Maar waar vind je onschuld? Is die misschien, heel eenvoudig, in de dingen om je heen te vinden? Lees dit gedicht maar eens:

 

Vraag 4A: Leg in je eigen woorden uit waarom je denkt dat de dichter het zo moeilijk vindt om die sla te zien? Leg de metafoor in dit gedicht uit. Betrek het begrip onschuld in je antwoord. Heb je geen idee? Gebruik dan deze link om je antwoord te vinden:http://www.dichterinhetweb.nl/kopland.html  

 

 

 

Tja, misschien moet je ook wel eerst sla geplant hebben en zien hoe moeilijk die plantjes het hebben in de harde grond, voor je begrijpt waar Kopland het over heeft. Bij de liefde, daar kunnen je je vast meer bij voorstellen. Niet de blije romantische roze-wolk-liefde. Ook in de liefde spelen schuld en schuldgevoel, een enorme rol: 

 

BABYLIJKJES

 

Nu de lente zo moeizaam op gang komt

schrijf ik je maar weer een brief.

 

De brief houdt in:

-het is allemaal jouw schuld;

-jij had beter kunnen weten;

-ik natuurlijk net zo goed;

-goed, het is dus ook mijn schuld;

-ik heb je lief.

 

Je weigert te vertrekken uit mijn hoofd

of ik deurwaarders stuur of sluipmoordenaars,

copieuze uitkoopsommen bied, in feite voorstel

om dan maar allebei het klooster in te gaan -

 

zie ik zojuist een documentaire over geheime

onderaardse gangen waar nonnen en monniken

elkaar konden ontmoeten. Keurig halverwege,

onder het plavuis, vond men een crypte

vol met babylijkjes.

 

Door: Ingmar Heytze

 

 

Vraag 4B: - Wat is er aan de hand met de ik?

Vraag 5: - Waarom is het klooster geen optie? 

 

Hebben we het over kinderen, begint ze over sex en babylijkjes. Waarom krijgen we geen prachtig gedicht over zachte pasgeboren baby'tjes, en hun onschuldige blik? Misschien omdat kinderen helemaal niet zo onschuldig zijn? 

 

Soldaatje spelen

Met kinderen uit mijn buurt vriendjes
soldaatje spelen, hun liefde voor
wapens pervers sterker dan mijn
onschuld meedogenloos bloeddorstig.

Ik speelde het spel om het plezier
aapte de wrede gebaren na
zonder echte betrokkenheid
zij waren de wreedheid zochten

een uitweg in het soldatenspel
voelden geen schaamte of schuld.
Ik leende hun mijn wapens uit, schoot
duim en wijsvinger op hen leeg.

 

Thierry Deleu
Uit: De kiemjaren 
Razor’s Edge Editions 200

 

Vraag 6:  leg uit wat de verhouding is van de ik tot zijn vriendjes?

 

Als de kindertijd ons niet verder brengt als het gaat om onschuld, zouden we die dan in de liefde kunnen vinden? Of beter gezegd, in gedichten over de liefde. Die staat toch voor onschuld en puur geluk? Daar komt de juf weer met haar lievelingsgedicht van zo'n oude Tachtiger:  

 

 

Zoet gezwijmel of een mooi gedicht. De jonge dichter Ingmar Heytze wist het wel. Hij maakte een "onherstelbaar verbeterde" variant:

 

Hoor eens ik haat je

 

Hoor eens ik haat je

ik schreef dat je lief was en licht –

en nog wat onzin over je gezicht

maar nu haat ik je, god wat haat ik je.

 

Die neus, dat hoofd, die paardenbek

die ogen en die gierennek

dat kraagje en dat bloemkool-oor

met al je slierten haar ervoor.

 

Hoor eens ik wou graag zijn

jou, maar het kon niet zijn,

het licht is uit, ik zie je alsnog

zoals je werkelijk bent.

 

O ja, ik haat je,

ik haat je zo vreselijk,

ik wou het helemaal niet zeggen –

maar ik moest het even kwijt.

 

(Ingmar Heytze)

 

Vind je dit leuk? Kijk voor meer Onherstelbaar verbeterd

 

Hebben jullie inmiddels al een idee waarover een mens zich allemaal wel niet schuldig kan voelen?

vraag 7:  schrijf voor jezelf vijf schuldgevoelens op die je je goed kunt voorstellen.

 

 

Staat schuld door oorlog misschien ook op je lijstje? De jonge blanke dichteres Ingrid Jonker pleegde in de jaren zeventig zelfmoord omdat zij niet kon leven binnen het Apartheidssysteem in Zuid-Afrika. Over haar leven werd kort gelden de film Black Butterflies gemaakt. Nelson Mandela las haar gedicht Het Kind voor tijdens de toespraak die hij hield toen hij president van het land werd.

 

 

 

Die kind wat dood geskiet is deur soldate by Nyanga   Die kind is nie dood nie die kind lig sy vuiste teen sy moeder wat Afrika skreeu skreeu die geur van vryheid en heide in die lokasies van die omsingelde hart Die kind lig sy vuiste teen sy vader in die optog van die generasies wat Afrika skreeu skreeu die geur van geregtigheid en bloed in die strate van sy gewapende trots Die kind is nie dood nie nòg by Langa nòg by Nyanga nòg by Orlando nòg by Sharpville nòg by die polisiestasie in Philippi waar hy lê met 'n koeël deur sy kop Die kind is die skaduwee van die soldate op wag met gewere sarasene en knuppels die kind is teenwoordig by alle vergaderings en wetgewings die kind loer deur die vensters van huise en in die harte van moeders die kind wat net wou speel in die son by Nyanga is orals die kind wat 'n man geword het trek deur die ganse Afrika die kind wat 'n reus geword het reis deur die hele wêreld Sonder 'n pas   Maart 1960

Het kind dat doodgeschoten is door soldaten bij Nyanga   Het kind is niet dood het kind heft zijn vuist naar zijn moeder die Afrika schreeuwt de geur schreeuwt van vrijheid en heide in de townships van het omsingelde hart het kind heft zijn vuist naar zijn vader in de optocht van de generaties die Afrika schreeuwen de geur schreeuwen van gerechtigheid en bloed in de straten van zijn gewapende trots Het kind is niet dood noch bij Langa noch bij Nyanga noch bij Orlando noch bij Sharpville noch bij het politiebureau van Philippi waar het ligt met een kogel door zijn hoofd Het kind is de schaduw van de soldaten op wacht met geweren pantserwagens en knuppels het kind is aanwezig bij alle vergaderingen en wetgevingen het kind loert door de vensters van huizen en in de harten van moeders het kind dat alleen maar wilde spelen in de zon bij Nyanga is overal het kind dat een man is geworden trekt door heel Afrika het kind dat een reus is geworden trekt door de gehele wereld

 

Vraag 8: leg in je eigen woorden uit waar dit over gaat.

Heb je hulp nodig bij de interpretatie, klik hier. 

 

Oorlog trekt diepe voren in het leven van mensen die erbij betrokken waren. Lees Armando maar, die als jonge jongen vreselijk veel heeft meegemaakt in WOII:  

 

Haat

Is de haat vergeten?
Als sneeuw voor de hevige regen?

Vraag de haat wanneer hij kwam,
hoe de haat ontstaan is,
aan welke grens de haat geduldig wachtte
om ongestoord naar binnen te komen.

Vraag de haat hoe lang hij duurt,
hoe breedsprakig hij wil zijn,
op welke hoogte haatgevoelens
kunnen leven.

O haat, doornige haat!

 

Herman Dirk van Dodeweerd oftewel Armando is geboren in 1929 te Amsterdam, in de Jan Lievensstraat. Zijn vader was verzekeringsinspecteur en in het begin van de Tweede Wereldoorlog verhuisden zij naar Amersfoort. Hij groeide op in de omgeving van het doorgangskamp Amersfoort.
Op de middelbare school zat hij als violist in een jazz-orkest. In zijn vrije tijd zwierf hij met vrienden door de bossen rond het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort. Dagelijks zag hij gevangenen naar het kamp lopen; politieke gevangenen, onderduikers en later Sovjet-krijgsgevangenen. Het was een walgelijke plek van nazi-terreur, gruwelijke mishandelingen en moord. De mensen lieten het leven of ze werden doodgeschoten. En vaak kwamen de daders niet tot het inzicht dat ze schuldig waren:

 

u begrijpt mij niet

u begrijpt mij niet wij vochten tegen
een vijand een vijand begrijp mij toch
ons werd verteld dat er een vijand was
ja we hadden een vijand nodig

u begrijpt mij niet u begrijpt niet
dat er oorlog was ik was degene van toen

----------------------------------
uit: 'Verzamelde gedichten', 1999.

 

Vraag 9: Wie is de ik, en wie is de u? Motiveer je antwoord.

 

Nog eentje dan:

 

niemand weet wie ik zal zijn wie ik was

niemand weet wie ik zal zijn wie ik was
u overschat mij
ik ben radeloos ik was een ander

geef mij touwen bind mij vast
dood mij niet
ik ben onschuldig ik ben de vijand

----------------------------------
uit: 'Verzamelde gedichten', 1999.

 

Vraag 10: vertel in eigen woorden dit gedicht na.

 

Nu is het tijd voor de echte opdracht, en ben je zelf aan de beurt.

Je hebt nu heel veel gelezen over onschuld en over schuld. Tijd om zelf aan de slag te gaan. Je schrijft een gedicht op dit thema. Je mag zelf kiezen of je schuld of onschuld als uitgangspunt neemt.

 

 

Je kunt kiezen uit een van de volgende drie opties:

 

1. Schrijf zelf een gedicht waar onschuld de kern van vormt. Nieuw geluk, die eerste liefde, onbedorven, nog niets verpest.
   
2. Schrijf zelf een gedicht dat over schuldgevoel gaat. Kies een van de vijf thema's die je in vraag 7 hebt opgeschreven.

 

                                         Tips:   Bekijk ook even deze site waarop begrippen als sonnet, eindrijm, alliteratie etc. worden toegelicht.

                                           Let op:   Gebruik minimaal 50 woorden. 

 

  Of:  3. Gebruik een van bovenstaande gedichten en maak een nieuwe, onherstelbaar verbeterde versie, waarbij je de tegenovergestelde emotie uitdrukt. 

 

Wat is ook al weer een ‘onherstelbaar verbeterd’ gedicht? Kijk naar de gedichten te vinden onder deze link Onherstelbaar verbeterd – eerst zie je het eerbiedwaardige origineel, dan een versie met een ironische bewerking.

Dat kun jij ook … Je gaat uit van het ‘frame’ van een bestaand bekend gedicht, zodat je allerlei dingen niet zelf hoeft te verzinnen. Wèl moet je puzzelen om met je eigen woorden je eigen (ironische) verhaal te vertellen. En je ook nog eens te houden aan het bestaande metrum …

 

Om op weg te komen, klik hier voor voorbeelden.

Dat lijkt moeilijker dan het is! Gewoon doen …  

Je levert je gedicht, samen met de antwoorden op je vragen bij mij in. Voor mijn leerlingen: dit telt 2x mee, samen met een gedicht dat je voor de klas voordraagt.